Page 62 - Ponad słowami kl.1

116 Interpretacja tekstu

Nic nie było! Nic nie ma! Miłowałem zmory!
Czciłem próżnie! Chcę łzami ocalić ból w sobie,
Więc płaczę, ja – na wiarę w potęgę łez chory!
Łzy się kończą! Mrze pamięć! Kres grozi żałobie!

O, Nocy, w przyszłość niebios wsrebrzona niemylnie, –
Jeśli chcesz w piersi moje uderzyć mgłą ciemną, –
Uderzaj bezlitośnie, uderzaj dość silnie,
Bom – człowiek! Zniosę wszystko! Pomocuj się ze mną!

Kto potrafi żal dłońmi tak tłumić obiema!
Kto zdoła, gdy mu z oczu nicość jawę zmiecie,
Tak nic nie mieć, naprawdę nic nie mieć na świecie,
Jak człowiek, co nic nie ma, naprawdę nic nie ma!
Bolesław Leśmian, Poezje zebrane, Toruń 1995

1. Jaki temat podejmuje Bolesław Leśmian w wierszu Ubóstwo?
• Zwróć uwagę na słowa, które można uznać za kluczowe dla wiersza: śmierć, umieranie,
pamięć, matka, ojciec, brat, siostra, żal.
2. Jak rozumiesz słowa wypowiedziane w pierwszej strofie utworu: Każde zmarło inaczej
śmiercią strasznie własną! / [...] Dziś rysy waszych twarzy w pamięci mi gasną, / Umieracie
raz jeszcze śmiercią spoza świata? Dlaczego w tekście pojawia się rozróżnienie na śmierć
własną i tę spoza świata?
3. Określ, jakie znaczenia wnoszą do tekstu użyte w czwartej strofie wykrzyknienia: Nic nie
było! Nic nie ma!
• Przypomnij sobie, czym jest wykrzyknienie i w jakim celu bywa stosowane w wypowiedzi.
• Jak myślisz, o czym świadczy użycie w cytowanym fragmencie dwóch czasów: przeszłego
i teraźniejszego?
4. Jakie uczucia towarzyszą wypowiedzi podmiotu lirycznego? W jaki sposób zostały one
wyrażone w kolejnych strofach wiersza?
5. Wyjaśnij, jaką funkcję pełni apostrofa do Nocy w przedostatniej strofie utworu. Jakie prze-
słanie niesie ta strofa?
6. Czy można uznać, że Ubóstwo Bolesława Leśmiana jest trenem? Przedstaw swoje stano-
wisko i potwierdź je dwoma argumentami. W uzasadnieniu wykorzystaj przykłady z wiersza,
znajomość Trenów Jana Kochanowskiego oraz informacje zawarte w podanej definicji.
Tren (< gr. thrénos = opłakiwanie, pieśń żałobna) – jeden z gatunków poezji żałobnej
ukształtowany w starożytnej Grecji; pieśń lamentacyjna o charakterze elegijnym, wyraża-
jąca żal z powodu czyjejś śmierci, rozpamiętująca czyny i myśli zmarłego oraz zawierająca
pochwałę jego zalet i zasług.
Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński,
Słownik terminów literackich, Wrocław 2002
• Które z cech trenu wskazanych w definicji oraz obecnych w znanych Ci pieśniach żałobnych
Jana Kochanowskiego odnajdujesz w wierszu Leśmiana? Na podstawie swoich obserwacji
i analizy sformułuj argumenty uzasadniające odpowiedź.